Проблемы Македонской Православной Церкви в современной греческой политике памяти

   Введение. Целью статьи является анализ восприятия проблем истории статуса Македонской Православной Церкви в политике памяти современной Греции.

   Материалы и методы. Исследование основано на анализе текстов, формирующих восприятие церковной македонской проблемы в политике памяти Греции.

   Анализ. В статье анализируются восприятие македонской церковной проблематики в современной мемориальной греческой культуре. В статье также показано, что политика памяти, которая формирует и продвигает восприятие истории Македонской Церкви в современном греческом социуме, связана одновременно с развитием гражданского и этнического национализма, отягощенного развитыми связями с Православной Церковью. Предполагается, что средства массовой информации и политические элиты современной Греции, как основные агенты исторической политики, активно используют проблемы истории Церкви на территории Македонии для консолидации собственной национальной идентичности и проведения политики памяти, направленной на продвижение нарратива о территориальном единстве и исключительно греческом характере территории Македонии в современной Греции.

   Результаты. Результаты исследования позволяют предположить, что мемориальная культура современного греческого общества в контекстах восприятия истории Церкви на территории Македонии отличается националистическим характером, а восприятие церковной истории в коллективной памяти Греции развивается в контекстах умеренных мемориальных противоречий с Македонией. Показано, что трансформация точки зрения греческой мемориальной культуры стала следствием консультаций с македонскими элитами и соглашения о смене названия современного македонского государства. Предполагается, что политика Константинопольского Патриархата и урегулирование формального статуса Македонской Церкви существенно снизила уровень мемориальной конфронтации между Скопье и Афинами.

1. Астров А. Эстония: политическая борьба за место в истории // Pro et contra. 2009. Май – август. С. 109–124.

2. Јосиф, митрополит Тетовско-гостиварски, Прогласувањето на автокефалноста на Македонската Православна Црква на Третиот Македонски Црковнонароден Собор (Охрид, 17-19 јули 1967) // Огледало. 2017. Бр. 8–9. С. 8–13.

3. Коѕијас: Грчката црква подобро да не се меша во прашањето за името // Радио Слободна Европа. 2018. Јуни 5. URL: https://www.slobodnaevropa.mk/a/29271981.html (дата обращения: 02. 02. 2023).

4. Миллер А. Россия: власть и история // Pro et contra. 2009. Май – август. С. 6–24.

5. Shnirelman V. Aryans or Proto-Turks? Contested Ancestors in Contemporary Central Asia // Nationalities Papers. 2009. Vol. 37. No. 5. Р. 557–587.

6. Αθανασιάδης Α. Νεολογισμοί και καινοφάνειες περί Μακεδόνων και Μακεδονίας στις παρυφές του «Μακεδονικού Εκκλησιαστικού Ζητήματος» // Fragmenta Hellenoslavica. 2019–2020. Vol. 6. Р. 49–100.

7. Ανδρεόπουλου Χ. Η εκκλησιαστική πτυχή του Μακεδονικού ζητήματος: ιστορική και νομοκανονική προσέγγιση // Χριστιανικη. 2019. Οκτώβριος 23. URL: https://xristianiki.gr/η-εκκλησιαστική-πτυχή-του-μακεδονικο/ (дата обращения: 02. 02. 2023).

8. Ασλανίδης Ι. Ιστορικη μνημη: οι Ελληνικεσ ριζεσ τησ Μακεδονιασ // Ελληνοαμερικανικό Πρακτορείο Ειδήσεων. 2016. Οκτωβρίου 25. URL: https://archive.greekamericannewsagency.com/2016/10/25/istoriki-mnimi-makedonia-rizes/ (дата обращения: 02. 02. 2023).

9. Βαβούσκος Α. Αρχιεπισκοπή Αχρίδος ή Αρχιεπισκοπή Σκοπίων // Romfea. 2022. Ιουνίου 9. URL: https://www.romfea.gr/katigories/10-apopseis/50561-arxiepiskopi-axridos-i-arxiepiskopi-skopion (дата обращения: 02. 02. 2023).

10. Βόρεια Μακεδονία: Ο Πενταρόφσκι ζητά από το Οικ. Πατριαρχείο να αναγνωρίσει την Ορθόδοξη Εκκλησία της χώρας του // Tribune.gr. 2020. Σεπτεμβρίου 21. URL: https://www.tribune.gr/religion/news/article/692280/voreia-makedonia-o-pentarofski-zita-apo-to-oik-patriarcheio-na-anagnorisei-tin-orthodoxi-ekklisia-tis-choras-toy.html (дата обращения: 02. 02. 2023).

11. Βόρεια Μακεδονία: Το Οικουμενικό Πατριαρχείο αναγνωρίζει την εκκλησία της χώρας με την ονομασία «Εκκλησία Αχρίδος» // Prototheme. 2022. Μαΐου 10. URL: https://www.protothema.gr/world/article/1241400/voreia-makedonia-to-oikoumeniko-patriarheio-anagnorizei-tin-ekklisia-tis-horas-me-tin-onomasia-ekklisia-ahridos/ (дата обращения: 02. 02. 2023).

12. Βούρη Σ. Πηγές για την ιστορία της Μακεδονίας 1889 – 1905: Εκκλησία και κράτος. Αθήνα: Gutenberg, 1999. 335 σ.

13. Δάγκας Α. Κομιντέρν και μακεδονικό ζήτημα. Τα ελληνικό παρασκήνιο, 1924. Θεσσαλονίκη: Τροχαλία, 2008. 294 σ.

14. Δένδιας από Σκόπια: Θα στηρίξουμε την ευρωπαϊκή προοπτική της Βόρειας Μακεδονίας // Patris News. 2022. Μαΐου 25. URL: https://www.patrisnews.com/dendias-apo-skopia-tha-stirixoyme-tin-eyropaiki-prooptiki-tis-voreias-makedonias/ (дата обращения: 02. 02. 2023).

15. Η σχισματική Εκκλησία στη Βόρεια Μακεδονία προσμένει σε αναγνώριση από το Φανάρι // Tribune.gr. 2019. Μαΐου 16. URL: https://www.tribune.gr/religion/news/article/578472/i-schismatiki-ekklisia-sti-voreia-makedonia-prosmenei-se-anagnorisi-apo-to-fanari.html (дата обращения: 02. 02. 2023)

16. Η σχισματική Εκκλησία των Σκοπίων επιμένει να ονομάζεται «Μακεδονική» // Tribune.gr. 2018. Οκτωβρίου 7. URL: https://www.tribune.gr/religion/news/article/511454/i-schismatiki-ekklisia-ton-skopion-epimenei-na-onomazetai-makedoniki.html (дата обращения: 02. 02. 2023)

17. Ηρακλείδης Α. Το Μακεδονικό Ζήτημα 1878–2018. Από τις εθνικές διεκδικήσεις στις συγκρουσιακές εθνικές ταυτότητες. Αθήνα: Θεμέλιο, 2018. 336 σ.

18. Κατούντα Σ. Κατασκευάζοντας ένα έθνος - Το Μακεδονικό ξανά στο προσκήνιο. Αθήνα: Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη, 2022. 416 σ.

19. Κατσανιώτης Α. Υπερπολύτιμο κεφάλαιο ο Απόδημος Ελληνισμός // Ert News. 2021. Δεκεμβρίου 13. URL: https://www.ertnews.gr/omogeneia/a-katsaniotis-yperpolytimo-kefalaio-o-apodimos-ellinismos/ (дата обращения: 02. 02. 2023).

20. Λιάκος Α. Κατασκευές ηρώων και πολιτική της μνήμης // Efsyn.gr. Νοεμβρίου 5. URL: https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/170794_kataskeyes-iroon-kai-politiki-tis-mnimis (дата обращения: 02. 02. 2023).

21. Μακεδονικές ταυτότητες στο χρόνο. Διεπιστημονικές προσεγγίσεις / επιμ. Γ. Στεφανίδης. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη, 2008. 598 σ.

22. Μαλλιάς Α. Ελλάδα και Βόρεια Μακεδονία. Η αυτοψία της δύσκολης Συμφωνίας των Πρεσπών. Αθήνα: Εκδόσεις Ι. Σιδέρης, 2018. 204 σ.

23. Μάρτης Ν. Η πλαστογράφηση της ιστορίας της Μακεδονίας. Θεσσαλονίκη: Μαλλιάρης Παιδεία, 2007. 312 σ.

24. Μελισσάρης Δ. Το βεβιασμένο βάπτισμα της «μακεδονικής» γλώσσας και η εθνολογική ανακρίβεια εν καιρώ προώρων εκλογών // Huffington Post. 2020. Μαΐου 27. URL: https://www.huffingtonpost.gr/entry/to-veviasmeno-vaptisma-tes-makedonikes-ylossas-kai-e-ethnoloyike-anakriveia-en-kairo-prooron-ekloyon_gr_5ecb9758c5b610d0c5ecf5ef (дата обращения: 02. 02. 2023).

25. Μουμτζής Σ. Ιστορική λήθη // Καθημερινη. 2022. Νοεμβρίου 19. URL: https://www.kathimerini.gr/opinion/562144678/istoriki-lithi/ (дата обращения: 02. 02. 2023)

26. Μπουκάλας Π. Πολιτική μνήμη και μέλλον // Καθημερινη. 2005. Φεβρουαρίου 1. URL: https://www.kathimerini.gr/opinion/697349/politiki-mnimi-kai-mellon/ (дата обращения: 02. 02. 2023).

27. Μπράτσος Ν. Η Σερβική εκκλησία για την ορθόδοξη εκκλησία στη Βόρεια Μακεδονία // Ert News. 2019. Μαΐου 16. URL: https://www.ertnews.gr/eidiseis/diethni/i-serviki-ekklisia-gia-tin-orthodoxi-ekklisia-sti-voreia-makedonia/ (дата обращения: 02. 02. 2023)

28. Νεάρχου Π. Οι αυταπάτες της συμφωνίας των Πρεσπών: Η Ελλάδα πρέπει να επιδείξει επιβεβλημένη σύνεση, διορατικότητα και πρόληψη των κινδύνων // Huffington Post. 2021. Νοεμβρίου 9. URL: https://www.huffingtonpost.gr/entry/oi-aetapates-tes-semfonias-ton-prespon_gr_618a1c49e4b087e2ef9c33cd (дата обращения: 02. 02. 2023).

29. Νέες «συγκρούσεις για το παρελθόν» στα Βαλκάνια: Οι δύο βαλκανικές εντάσεις απασχολούν τους τελευταίους μήνες την επικαιρότητα // Huffington Post. 2022. Ιανουαρίου 1. URL: https://www.huffingtonpost.gr/entry/nees-seykroeseis-yia-to-parelthon-sta-valkania_gr_61f789cbe4b04f9a12bf2f4c (дата обращения: 02. 02. 2023).

30. Νικολαΐδης Κ. Ιστορία του ελληνισμού με κέντρον και βάσιν την Μακεδονία. Κατερίνη: Μάτι, 2012. 736 σ.

31. Ντάσιος Ν. Κέντρο Μακεδονικής Γλώσσας στη Φλώρινα; Γιατί είναι ένα κακό προμήνυμα // Huffington Post. 2022. Δεκεμβρίου 1. URL: https://www.huffingtonpost.gr/entry/kentro-makedonikes-ylossas-ste-florina-yiati-einai-ena-kako-promenema_gr_638713a9e4b06ef4a549e044 (дата обращения: 02. 02. 2023).

32. Παναγόπουλος Α. Η εκκλησία της Βόρειας Μακεδονίας και άλλα θέματα // Huffington Post. 2022. Ιουνίου 26. URL: https://www.huffingtonpost.gr/entry/e-ekklesia-tes-voreias-makedonias-kai-alla-themata_gr_62a87c8ce4b0cf43c84ea605 (дата обращения: 02. 02. 2023).

33. Παπαγαρυφάλλου Π. Η Μακεδονία στη μέγγενη της Τρίτης Διεθνούς και του ΚΚΕ 1919 –1949. Αθήνα: Πελασγός, 2013. 448 σ.

34. Παπαντώνη Α. Δ. Μακεδονία: Συλλαλητήρια για την ονομασία των Σκοπίων // Ert News. 2020. Ιουνίου 6. URL: https://www.ertnews.gr/perifereiakoi-stathmoi/kozani/d-makedonia-syllalitiria-gia-tin-onomasia-ton-skopion-3/ (дата обращения: 02. 02. 2023).

35. Σκοπιανός σχισματικός Επίσκοπος: Λέει ψέμματα το Πατριαρχείο για την (ψευδο) Εκκλησία μας // Tribune.gr. 2018. Ιουνίου 2. URL: https://www.tribune.gr/religion/news/article/472494/skopianos-schismatikos-episkopos-leei-psemmata-to-patriarcheio-gia-tin-pseydo-ekklisia-mas.html (дата обращения: 02. 02. 2023).

36. Στη Βόρεια Μακεδονία η «Μακεδονική» Εκκλησία ελπίζει σε αναγνώριση από το Φανάρι // Tribune.gr. 2019. Φεβρουαρίου 22. URL: https://www.tribune.gr/religion/news/article/554949/sti-voreia-makedonia-i-makedoniki-ekklisia-elpizei-se-anagnorisi-apo-to-fanari.html (дата обращения: 02. 02. 2023).

37. Σφέτας Σ. Οι μεταλλάξεις του Μακεδονικού. Ο μακρύς δρόμος προς τις Πρέσπες. Αθήνα: Εκδόσεις Ι. Σιδέρης, 2018. 256 σ.

38. Ταυτότητες στη Μακεδονία / επιμ. Β. Γούναρης Ι. Μιχαηλίδης, Γ. Αγγελόπουλος. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, 1997. 262 σ.

39. Τέλος η «Μακεδονική Εκκλησία» – Οι σχισματικοί ζητάνε να αναγνωριστούν ως Αρχιεπισκοπή Αχρίδας // Tribune.gr. 2020. Ιανουαρίου 13. URL: https://www.tribune.gr/religion/news/article/635475/telos-i-makedoniki-ekklisia-oi-schismatikoi-zitane-na-anagnoristoyn-os-archiepiskopi-achridas.html (дата обращения: 02. 02. 2023).

40. Φλάϊσερ Χ. H πολιτική αλλοιώνει την ιστορική μνήμη // Καθημερινη. 2002. Φεβρουαρίου 3. URL: https://www.kathimerini.gr/society/110262/h-politiki-alloionei-tin-istoriki-mnimi/ (дата обращения: 02. 02. 2023).

41. Χολέβας Ι. Οι Έλληνες σλαβόφωνοι της Μακεδονίας. Αθήνα: Πελασγός, 1999. 389 σ.

42. Ψηφισμα μητροπολιτων Δυτικης Μακεδονιας // Orthodoxia. 2018. Ιανουαρίου 19. URL: https://orthodoxia.info/news/ιεράρχες-δυτ-μακεδονίας-η-ιστορία-τη/ (дата обращения: 02. 02. 2023).